De onderwijsterm 21e-eeuwse vaardigheden, of 21st century skills is in het leven geroepen om leerlingen optimaal voor te bereiden op een steeds veranderende, vaak onbekende toekomst. We geven hier een korte uitleg en vertellen hoe ze impliciet in het IPC-curriculum verpakt zitten.
Wat zijn 21e-eeuwse vaardigheden?
We zijn en worden steeds meer een kennis- en netwerksamenleving. Dat betekent ook dat de grenzen tussen beroepen vervagen. Er komen nieuwe beroepen en andere verdwijnen. Helaas weten we nu nog niet hoe de wereld er over 30 jaar uitziet.
Wat we wel kunnen doen is kinderen vaardigheden meegeven waarmee ze flexibel en weerbaar zijn in een toekomstige samenleving. Deze vaardigheden, of competenties, noemen we de 21e-eeuwse vaardigheden van het onderwijs.
Het Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling (SLO) onderscheidt doorgaans de volgende 21e-eeuwse vaardigheden:
- Communiceren
- Samenwerken
- Probleemoplossend vermogen
- Creativiteit
- Kritisch denken
- Sociale en culturele vaardigheden
- ICT-basisvaardigheden
- Informatievaardigheden
- Mediawijsheid
- Computational thinking
- Zelfregulering
De 21e-eeuwse vaardigheden vragen om een specifieke, didactische aanpak gericht op vaardigheden. Om de 21st century skills in je onderwijs te verweven, moet je ze eerst concreet maken in de vorm van leerdoelen. Bijvoorbeeld:
- Ik kan taken en problemen opdelen in kleine stukjes en met een algoritme een deel van het probleem oplossen om zo mijn doel te bereiken. (computational thinking, probleemoplossend vermogen)
21e-eeuwse vaardigheden in het onderwijs
Het is goed om de leerlingen bewust te maken van het verschil tussen kennis, vaardigheden en inzicht. Een vaardigheid oefen je (veelvuldig en gericht). Kennis vergaar je. Een inzicht overkomt je (het aha-moment). Om je leerlingen daadwerkelijk aan het leren te krijgen is het belangrijk dat ze zelf actief met een vak bezig zijn.
Het oefenen van vaardigheden is bij uitstek een kans om de leerlingen enthousiast en nieuwsgierig te maken. Kennis en inzicht volgen dan in veel gevallen vanzelf. Het oefenen van vaardigheden kost ook tijd. Daarom zijn de 21e-eeuwse vaardigheden in het onderwijs niet iets dat erbij hangt. Je zorgt er idealiter voor dat ze met je curriculum verweven zijn en dat ze impliciet aan bod komen bij het oefenen van vakgerelateerde zaken.
Voorbeelden van 21e-eeuwse vaardigheden in de vakken
Hoewel je bij de vaardigheid computational thinking al snel aan ICT denkt, is een vak als aardrijkskunde ook heel geschikt om te oefenen. Denk maar aan de vraagstukken die daar aan bod komen, over natuurrampen, logistiek en klimaatproblematiek. Het vak geschiedenis staat bijvoorbeeld bol van personen die ons met probleemoplossend vermogen een stap verder brachten.
Door hier aandacht aan te besteden en kinderen gericht zelf te laten oefenen met zulke vaardigheden, zorg je ervoor dat de 21e vaardigheden in je onderwijs integreren.
Uitleg 21e-eeuwse vaardigheden bij IPC
De 21e-eeuwse vaardigheden komen bij IPC volop aan bod in het onderwijs. De vaardigheden zelfregulering, creativiteit en kritisch denken spelen een fundamentele rol in het IPC-leerproces. Kinderen leren richting en kleur geven aan hun leerproces. IPC prikkelt de leerlingen voortdurend om zelf het heft in handen te nemen. Eigenaarschap in je onderwijs is daarbij een groot goed.
Onder de noemer internationalisering en burgerschap werken leerlingen aan hun sociale en culturele vaardigheden. Hoe leren we over onszelf? Hoe leren we over de ander? En hoe staan we open voor een andere blik op de wereld?
ICT-onderwijs
Als we het over 21e-eeuwse vaardigheden hebben dan spreken de ICT-gerelateerde vaardigheden ongetwijfeld tot de verbeelding. Onze levens spelen zich voor een steeds groter deel af in een digitale wereld. ICT-basisvaardigheden, informatievaardigheden, mediawijsheid en computational thinking nemen een prominente plek in binnen alle IPC-thema’s.
De maatschappij heeft zeker in de coronajaren een flinke boost gehad op het gebied van digitalisering. In een toch al snel ontwikkelend vakgebied kun je niet meer met stoffige methodeboeken aankomen. Het IPC-curriculum wordt met regelmaat geüpdatet en dat geldt zeker voor het vak ICT. Zo zijn er onlangs nog een hele rits aan nieuwe taken en leerdoelen toegevoegd. De toevoegingen zijn onderdeel van het IPC-lidmaatschap en zodoende zonder extra kosten.
Rubrics en leeradviezen
Een aantal 21e-eeuwse vaardigheden zijn bij het IPC-onderwijs verpakt in rubrics en leeradviezen. Hoe ziet dat eruit? We nemen als voorbeeld het volgende leerdoel:
- Ik kan veilig omgaan met sociale media en op een veilige manier media gebruiken.
Stel, je wilt beheersend worden in dit leerdoel. Dan kijk je bij de leeradviezen wat je zoal kan doen om de vaardigheid te oefenen. Enkele suggesties om online bewuster te worden, kunnen dan zijn:
- Maak een lijstje van wanneer je programma’s op televisie of internet kijkt. Schrijf op welke reclames je te zien krijgt. Vraag aan de juf of meester of zij die reclames ook zien. Hoe komt het dat zij dezelfde reclames of juist andere reclames zien?
- Wat heb je voor het laatst aan nieuws gehoord? Was dat op tv, internet of in de krant? Wat geloof je meer? Iets in de krant of iets op internet? Wat doe je als je niet zeker weet of iets waar is of niet? Praat er met een klasgenootje over. Hebben jullie hetzelfde?
- Maak je zelf foto’s of video’s van anderen? Wat doe je dan met de foto’s? Maken je ouders wel eens foto’s of video’s van jou? Wat vind je daarvan? Vragen ze het eerst aan jou als ze de foto willen delen?
21e-eeuwse vaardigheden in doorgaande leerlijnen
Voor scholen die echt verder willen hebben we speciale ICT-units ontwikkeld met vaardigheden die ver voorbij de gestelde kerndoelen gaan. IPC heeft bovendien doorgaande leerlijnen. Dat betekent heel concreet dat een leerdoel als veilig omgaan met online media aan bod blijft komen tot groep 8. En zelfs daar stopt het niet.
Het leerdoel komt ook in het IMYC-curriculum (website) terug in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. In onderstaande video leggen we verder uit hoe je met IPC vaardigheden oefent.
Internationalisering en 21st century skills
Internationalisering en 21e-eeuwse vaardigheden gaan hand in hand. De kans dat je kinderen in de toekomst in het buitenland wonen, werken of studeren is vrij reëel. De kans dat je in Nederland in aanraking komt met invloeden vanuit het buitenland is natuurlijk honderd procent. Dat vraagt ook om specifieke vaardigheden.
We dagen kinderen uit om zich te verplaatsen in anderen. Bijvoorbeeld: kan je van groot naar klein inzoomen en uitleggen wat jou uniek maakt? Waarom ben jij een Europeaan? Wat maakt jou een Nederlander? Hoe weet een ander dat jij uit een bepaalde stad of provincie komt? Wat is een echt familietrekje? Wat maakt jou bijzonder in jullie gezin? Kan je een mindmap maken die dit unieke beeld van jou laat zien?
Subsidie aanvragen
Scholen die internationalisering op het programma hebben staan, kunnen daarvoor subsidie aanvragen. Om aan de voorwaarden van de subsidieregeling van DUS-i te voldoen wordt bijvoorbeeld een curriculum als IPC aanbevolen. Je vraagt subsidie aan voorafgaand aan het schooljaar. Verstrekking gebeurt op volgorde van aanvraag, tot de pot voor het betreffende schooljaar leeg is. De aanvraag dien je in met het online aanvraagformulier van DUS-i.
Meer over de 21e-eeuwse vaardigheden
- Kennisnet maakte een interessante podcast over online informatievaardigheden.
- Op deze pagina lees je meer over het IPC-curriculum.
