Basisschool OBS De Esdoorn met regulier onderwijs en Lichtenbeek Elst met speciaal onderwijs werken al 12 jaar succesvol samen. De kinderen van beide scholen zitten in hetzelfde gebouw en leren geregeld samen. Dat maakt ons ontzettend benieuwd naar deze bijzondere samenwerking.
We schuiven op een mooie, zonnige dag aan voor een interview. We spreken Linda van Raaij, teamleider van Lichtenbeek Elst en Els Leenders directeur van De Esdoorn.
De samenwerking tussen regulier en speciaal onderwijs
In de zomer van 2010 startte de samenwerking ‘Samen leren in de Betuwe’. Het is een initiatief van OBS De Esdoorn, De Onderwijsspecialisten Lichtenbeek en zorginstelling de Driestroom. Het streven was én is om de kinderen met een verstandelijke beperking gewoon in Elst naar school te laten gaan. “Wanneer de kinderen 4 à 5 waren moesten ze elke dag met een busje naar het naburige Arnhem of Nijmegen”, legt Els uit.
Het begon met een pilot en groeide al snel uit naar 12 leerlingen, die gewoon in hun woonplaats naar school konden. De samenwerking met het reguliere onderwijs bestond toen nog uit korte integratiemomenten.
“Op een gegeven moment deed de mogelijkheid zich voor om leerlingen vanuit het speciaal onderwijs enkele dagdelen aan een reguliere groep te koppelen”, zegt Els. “We hebben een ouderavond georganiseerd en veel ouders stonden er voor open.” Zo kreeg de integratie van regulier en speciaal onderwijs steeds meer vorm.
IPC en het speciaal onderwijs
Met de verder gaande integratie kwamen de kinderen van het speciaal onderwijs ook in aanraking met IPC. “Al snel merkte ik dat IPC ook voor kinderen met een verstandelijke beperking veel goede dingen in zich heeft”, zegt Linda.
Ook moeilijk lerende kinderen kunnen hun voordeel doen met IPC. Linda legt uit dat IPC de nadruk legt op visuele ondersteuning. Het leerproces is duidelijk verdeeld in verschillende fasen. Die zijn goed te volgen voor alle kinderen. “Een herkenbare structuur werkt heel erg goed, ook bij het leggen van verbanden. Onze kinderen hebben een beperkt werkgeheugen, met een IQ tussen de 50 en 65”, zegt Linda. “Je moet hen helpen met het zien van verbanden. Dat doe je vaak door het visueel te maken.”
Collega’s bereiden samen het onderwijs voor
De collega’s van Lichtenbeek Elst en OBS De Esdoorn bereiden samen hun thema’s voor. “We kiezen samen concrete leerdoelen, daarna komt voor ons de vertaalslag”, merkt Linda op. De leerlingen van het regulier en speciaal onderwijs werken in principe aan dezelfde doelen.
In sommige gevallen zijn daarvoor enkele aanpassingen nodig. Linda vertelt: “Bijvoorbeeld voor het doel: ‘Ik herken een geluid en kan op de plattegrond (van een huis) aanwijzen waar het hoort’. Dat is te moeilijk voor de kinderen van het speciaal onderwijs. Vervang je de plattegrond door een foto, dan lukt het wel.” Met dit soort kleine aanpassingen werken de kinderen toch samen aan hetzelfde leerdoel.
“We hopen anderen te inspireren om hetzelfde te doen, zodat kinderen met en zonder beperking samen opgroeien en weten dat iedereen er mag zijn.”
De praktische samenwerking tussen regulier en speciaal onderwijs
Hoe ziet een schoolweek voor de kinderen van Lichtenbeek Elst er uit? Wanneer werken ze samen met de kinderen van De Esdoorn? Linda zegt: “De leerlingen van 4, 5 en 6 jaar zitten 2 ochtenden in de week bij de Early Years van De Esdoorn. Ze functioneren daar net als ieder ander kind met de IPC-manier van denken.” Goed om te weten: Early Years of IEYC is het jongere broertje/zusje van IPC, en is geheel ontwikkeld voor de behoeften van het Jonge Kind, waarbij lerend spelen centraal staat.
“Op het moment dat de kinderen van het speciaal onderwijs meedraaien in de kleutergroep, gaat er ook een leerkracht of onderwijsassistent mee. Dan heb je meer handen in de klas”, voegt Els toe. In sommige gevallen verdelen beide scholen een samengevoegde klas over twee lokalen. Zeker als de groepen tegen het einde van het schooljaar erg groot worden. De kinderen zitten tot en met groep zes samen in de klas, daarna wordt het niveauverschil vaak te groot.
De kinderen plukken de vruchten van de samenwerking
Wat leren de kinderen van het speciaal onderwijs van kinderen in het regulier onderwijs? En vice versa? Linda vertelt: ”Bij de leerlingen van het speciaal onderwijs is er in principe minder zelfstandigheid. Je hebt allerlei manieren en werkvormen nodig om ze op gang te helpen en te houden. Op het moment dat de kinderen in het regulier onderwijs meedoen, nemen zij het onbewust van ons over.”
Wanneer de kinderen van beide scholen samen leren ontstaat er een bijzonder iets. “Daar kunnen wij als leerkrachten echt niet aan tippen”, zegt Linda. “De kinderen kijken, ze imiteren en worden door leeftijdsgenoten op sleeptouw genomen. Er is een hele rijke leeromgeving, ook in combinatie met IPC.”
Het samen leren levert bijzondere resultaten op. Els zegt: “Ze worden meegetrokken door het niveau. Er is een rijker taalgebruik, met meer woordenschat. Het gaat allemaal onbewust.”
Vol enthousiasme weten Els en Linda het ene na het andere voorbeeld te geven. Zo was er een autistisch meisje dat normaliter moeite had met volzinnen. Toen ze samen met de kinderen van De Esdoorn in de klas zat, begon ze opeens in volzinnen te praten. Het spreekt voor zich dat Lichtenbeek Elst voorzichtig met hun kinderen omgaat. Linda legt dat verder uit: ”Het is soms moeilijk te voorspellen wat een andere omgeving met een autistisch kind doet, maar het voorzichtig proberen kan heel waardevol zijn.”
En vice versa
Ook kinderen van De Esdoorn plukken de vruchten van de samenwerking. Els vertelt: “We hebben weleens leerlingen met licht autisme of leerlingen die in groep 3 niet zo goed mee kunnen. Dan is het heel fijn om met leerkrachten van Lichtenbeek Elst in gesprek gaan. Hoe doen jullie dat? Wat kunnen wij daarvan leren?” Linda haakt in: “We kunnen dan eens meekijken in de klas of materialen uitlenen. Leerlingen kunnen ook bij ons in de klas meedoen.”
OBS De Esdoorn kent de laatste jaren weinig tot geen doorverwijzingen naar het speciaal onderwijs, omdat ze alle expertise bij de hand hebben. Dat geeft de school een diverse populatie leerlingen. De kinderen van De Esdoorn leren mede daardoor dat niet iedereen hetzelfde is.
Ze groeien op zonder de vooroordelen die elders in de maatschappij wel leven. Linda onderstreept dat: “Als ik op verjaardagen vertel dat kinderen in het speciaal onderwijs leren lezen, dan krijg ik nog steeds verbaasde reacties. Leren zij lezen dan?! Het is één van de vele vooroordelen over kinderen met een verstandelijke beperking.”
Linda vervolgt: “Ik hoop dat we met deze samenwerking tussen het regulier en speciaal onderwijs een bescheiden verandering teweeg kunnen brengen. We willen anderen te inspireren om hetzelfde te doen, zodat kinderen met en zonder beperking samen opgroeien en weten dat iedereen er mag zijn.”
“Op het moment dat de kinderen in het regulier onderwijs meedoen, nemen zij het onbewust van ons over.”
Nog te weinig samenwerking tussen regulier en speciaal onderwijs
Hoewel De Esdoorn en Lichtenbeek Elst erg enthousiast zijn, wordt er landelijk gezien nog maar mondjesmaat samenwerkt tussen regulier en speciaal onderwijs. Wat zijn daarvan de redenen? Linda zegt: “We horen vaak dat kinderen met een beperking en kinderen zonder toch geen vrienden met elkaar worden. Maar dat hoeft ook helemaal niet. Samen opgroeien is al heel waardevol!”
In het speciaal onderwijs zijn scholen vaak zelf nog erg beschermend over hun leerlingen. “Het probleem is dat we ze kwetsbaar houden wanneer we ze helemaal afschermen. Dan blijven het die kinderen die elke dag opgehaald worden met een busje en waar je niet zoveel vanaf weet”, aldus Linda.
Els vertelt: “We hebben weleens broertjes en zusjes op beide scholen, de één in het speciaal onderwijs en de ander in het regulier. Als ze samen met hun ouders door het dorp wandelen, dan worden beide kinderen begroet en herkent. Hoe mooi is dat? Dat zijn kleine dingen, die stiekem heel groot zijn. Het is belangrijk voor zowel de ouders als hun kinderen.”
Wat zijn de uitdagingen bij een samenwerking?
De samenwerking tussen beiden scholen in Elst geeft ook uitdagingen. “Maar dat is ook niet meer dan logisch”, merkt Linda op. Waar moeten we dan aan denken? Els zegt: “De ene leerkracht heeft er een heel natuurlijk gevoel bij. Het gaat bijna vanzelf. Voor een andere leerkracht blijft het lastig. Daar hebben we gesprekken met elkaar over. In sommige gevallen gaat zo iemand aan de slag bij een andere school binnen de stichting. Die verschillen zijn er en dat is helemaal prima.”
Boodschap voor andere (IPC-)scholen in Nederland
OBS De Esdoorn en Lichtenbeek Elst geven regelmatig lezingen over hun samenwerking. Dat doen ze zeker niet om zichzelf op de borst te kloppen. Hun missie is anderen inspireren hetzelfde te doen.
Els vertelt ten slotte: “Wij zouden zo graag willen dat andere IPC-scholen hier ook mee experimenteren. Denken in mogelijkheden. Je hoeft niet meteen grote beleids- en meerjarenplannen te maken. Je moet het gewoon doen. Zie het als een pilot. Als het werkt, kun je een volgende stap zetten.”
Meer over het regulier en speciaal onderwijs in Elst?
Wil je meer weten over deze samenwerking tussen regulier en speciaal onderwijs? Kijk dan ook eens naar deze informatieve video, waarin meer verteld wordt over de samenwerking tussen beide scholen.
Dit interview is onderdeel van een tweeluik. OBS De Esdoorn is namelijk ook de eerste school in Nederland die met het Nederlandstalige IPC-curriculum werkt. Daarover gingen we met Els verder in gesprek in dit interview. Op deze pagina leggen we inclusief onderwijs en de mogelijkheden met IPC verder uit.
Meer interviews met IPC’ers
Op deze website lees je nog meer interviews over IPC. We proberen scholen met bijzondere verhalen zo nu en dan in de spotlights te zetten. Veel leesplezier! Leerplezier en ontwikkeling gaan hand in hand op De Mussenberg, een basisschool in het Limburgse Horn die ruim 8 jaar werkt met het curriculum en concept van IPC. OBS De Esdoorn uit het Gelderse Elst werd in 2006 de eerste school in Nederland die met het Nederlandstalige IPC-curriculum startte. Wereldburgerschap is een belangrijk thema voor basisschool de Meerpaal. Coördinatoren Magda Leerdam en Steven Spaans lichten toe.
Hoe samen geleerd wordt op De Mussenberg
Het IPC-verhaal van OBS De Esdoorn uit Elst
Wat wereldburgerschap betekent in Duindorp
